مهندسی رودخانه شاخه کاربردی از علوم منابع آب بوده که خصوصاً در یک صد سال گذشته با مجموعهای از فعالیتهای برنامهریزی، طراحی، ساخت و بهرهبرداری شکل یافته است. در سالهای اخیر رویکرد اولیه حفاظت و کنترل در طرحهای مهندسی رودخانه که در ابتدای سده گذشته جاری بود، جای خود را به طرحهای سازگار با محیط زیست داد، بطوریکه اکنون باز طبیعیسازی رودخانه و حفظ زیست محیط وابسته به آن همزمان با بهرهبرداری مناسب از منابع آب و خاک مد نظر قرار گرفته است. با این مقدمه هدف نهایی طرحهای مهندسی رودخانه ایجاد تعادل بین بهرهبرداری از رودخانهها برای تأمین نیازهای بشری به شرط حداقل رساندن اثرات منفی و مخاطرات از یکسو و از سوی دیگر حفظ اکوسیستم رودخانه میباشد. در این زمینه فعالیتهایی شامل ساماندهی رودخانه، تبیین نظام حقوقی برای بهرهبرداری و نگهداری از رودخانهها و همزیستی و سازگاری با آن مد نظر قرار گرفته است. در یک کلام مهندسی رودخانه علم بهرهبرداری از رودخانه در زمینههای مختلف است که ضمانت توسعه پایدار سیستم رودخانه در آن لحاظ شده است. مهندسین مشاور یکم از سالهای آغازین حضور در عرصه خدمات مشاوره، در زمینه مهندسی رودخانه و سواحل ظرفیتسازی نموده و با انجام چندین طرح و پروژه در رودخانههای مختلف، خدماتی را در این زمینه ارائه نموده است. آغاز این فعالیت از سال 1364 بوده، زمانی که مطالعات تثبیت دیواره ساحلی رودخانه حله در استان فارس مد نظر قرار گرفت. از آن زمان تاکنون پروژههای مختلفی با اهداف متفاوت در زمینه مهندسی رودخانه در یکم برنامهریزی و انجام شده است. حوزه خدمات ارائه شده در زمینه مهندسی رودخانه و سواحل شامل انجام مطالعه و طراحی، نظارت بر اجرا و همچنین مدیریت طرحهای مطالعاتی مهندسی رودخانه بوده است. صرفنظر از نوع خدمات ارائه شده در سه دهه گذشته طرحهای مختلفی با اهداف زیر در دستور کار این مشاور قرار گرفته که به ترتیب اولویت زمانی ذیلاً خلاصه شدهاند:
• حفاظت دیواره و کناره رودخانه در برابر فرسایش؛
• کنترل سیل و حفاظت اراضی حاشیه رودخانه در برابر سیل؛
• تثبیت مسیر وردخانه برای تضمین دسترسی و بهرهبرداری مناسب از آن؛
• بازیافت اراضی فرسایش یافته در اثر تغییرات مسیر رودخانه؛
• ساماندهی رودخانه به منظور ایجاد شرایط مناسب برای حمل و نقل رودخانهای؛
• تعیین حد بستر و حریم رودخانه پهنهبندی سیلاب؛
• تنظیم مجرای رودخانه با هدف توسعه کاربری اراضی ساحلی رودخانه متناسب با آنالیز ریسک؛
• تعیین حریم سواحل دریا، دریاچههای مصنوعی و طبیعی، تالابها؛
• حفاظت سواحل دریا، بنادر و دریاچهها و طراحی اسکله و موجشکنها؛
• تعیین ضوابط و الزامات کشتیرانی و حمل و نقل رودخانهای؛
• پتانسیلیابی و بهرهبرداری از منابع شن و ماسه رودخانهای؛
• آنالیز ریسک اراضی ناشی از شکست سد و ارائه برنامه اقدام حفاظت، پیشگیری و مقابله با مخاطرات؛
• آنالیز ریسک اراضی ساحلی در برابر طوفانها وسونامیها؛
• بازطبیعیسازی رودخانهها و سواحل دریا؛
• احیاء و ساماندهی رودخانهها؛
چنانچه ملاحظه میگردد رویکرد حفظ محیط زیست و بازگرداندن محیط به شرایط طبیعی و ایجاد سازگاری با رودخانهها در پروژههای اخیر مد نظر قرار گرفته است. تجربه یکم در انجام پروژههای متعدد مهندسی رودخانه موجب گردیده تا حضور فعالانه در پروژههای مشابه بینالمللی را نیز داشته باشد. بطوریکه انجام مطالعات تنظیم جریان رودخانه الکبیر شمالی در سوریه و قرارگیری در فهرست مشاورین دارای صلاحیت بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی و حضور در مناقصات پروژههای مهندسی رودخانه بینالمللی مؤید این موضوع است.
پروژه های کلیدی
1. مرحله اول و دوم ساماندهی رودخانه مرزی ارس و نظارت بر عملیات اجرایی آن؛
2. مطالعات مرحله اول و دوم تعیین حد بستر و حریم رودخانه جاماش و نظارت بر عملیات اجرایی آن؛
3. انجام خدمات مشاور مادر (مدیریت طرح) مطالعات احیاء و ساماندهی رودخانههای تهران؛